Historia twojego życia
ebook: mobi (kindle), epub (ipad)

Ted Chiang jest zdobywcą wielu prestiżowych nagród, między innymi Nebuli, Locusa, czy Hugo. Ponadto jest uważany za jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy science fiction. Jak dotąd jednak nie miałem okazji poznać jego twórczości z powodu wyczerpanego nakładu jego zbioru opowiadań w księgarniach. Stało się to możliwe dopiero niedawno, kiedy Wydawnictwo Zysk i S-ka wydało Historię twojego życia, zawierającą osiem opowiadań Teda Chianga, w filmowej okładce. Najbardziej byłem ciekawy tytułowego tekstu, na podstawie którego powstała ekranizacja Nowy początek uznawana za jeden z najlepszych filmów dekady.

Dłuższy czas zastanawiałem się, jak opisać o czym traktują zawarte w tym zbiorze opowiadania i chyba najlepiej wybrnęło z tego samo wydawnictwo, dając zamiast opisu, szereg pytań. Pytań o to, co gdybyśmy odkryli, że fundamenty matematyki są arbitralne i niespójne? Co, gdyby umiejętność nadawania rzeczom właściwych nazw budziła do życia nieożywione obiekty? Co, gdyby zetknięcie z językiem kosmitów nieodwołalnie zmieniało naszą percepcję czasu? Co, gdyby wierzenia chrześcijańskich fundamentalistów były dosłownie prawdziwe i na ulicach miast codziennie oglądało się grzeszników pochłanianych przez ogniste czeluście?

Podejrzewałem, że lektura tego zbioru będzie dobrze spędzonym czasem i nie pomyliłem się. Właściwie wszystkie teksty czytało mi się nadzwyczaj dobrze, każdy na swój sposób mnie ujął i zwrócił uwagę na nieco inny problem. W kilku z nich Chiang bierze na warsztat niekiedy proste i znane od dawna pomysły i przekształca je na swój sposób. Tak jest w przypadku otwierającego ten zbiór opowiadania Wieża Babel. Wydawać by się mogło, że na jej temat napisano już wszystko a jednak czytając tekst Chianga odkrywa się tę historię zupełnie na nowo a zakończenie nie daje wcale jednoznacznych odpowiedzi... Podobnie w przypadku Siedemdziesięciu dwóch liter autor wykorzystuje motyw kabały oraz ożywania golemów za pomocą odpowiednich słów. W bardzo ogólnym zarysie łatwo znaleźć w nim nawiązania do Golema Gustava Meyrinka. Chiang stworzył świat, w którym mechaniczni słudzy są wykorzystywani do ciężkich, ale prostych prac, cały czas poszukuje się nowych słów aby ich udoskonalić a w tle rozgrywa się znacznie większy problem, jaki dotyka ludzkość. Natomiast tytułowe opowiadanie Historia twojego życia przypomina chwilami Piknik na skraju drogi braci Strugackich, ponieważ obcy okazują się być po prostu obserwatorami, którzy przylecieli zobaczyć naszą cywilizację. Jak się łatwo domyślić posługują się zupełnie innym językiem, stąd też do kontaktu z nimi zostaje wysłana młoda lingwistka. Nauka ich języka oraz sposobu patrzenia na naukę diametralnie zmieni jej system postrzegania rzeczywistości...

Nieodłącznym elementem opowiadań Chianga jest w mniejszym lub większym stopniu ton moralizatorski, w którym autor chce zwrócić uwagę na ważny problem bądź zagadnienie. Podejrzewam, że może to być różnie odbierane. Mnie osobiście rozważania autora bardzo przypadły do gustu - zwłaszcza, że są one bardzo inteligentnie, wnikliwe i przede wszystkim ciekawie w plecione w fabułę opowiadań. Chiang stara się przy tym zachować neutralność w osądach, pozostawiając go czytelnikowi. W Co cieszyć oczy. Reportaż autor stworzył społeczeństwo, w którym ludzie nietrwale blokują sobie ośrodek w korze mózgowej, odpowiadający za rozpoznawanie piękna czyjejś twarzy. Przez to wzrasta własna akceptacja takich osób, jak również łatwiej nawiązują one kontakty, nie zwracając uwagi na drobne defekty w wyglądzie. Poprzez to autor chce byśmy zwrócili uwagę, jak bardzo w dzisiejszych czasach panuje pogoń za pięknym wyglądem, za świetnie skrojonymi rzeczami i wszechobecnymi operacjami poprawiającymi niedoskonałości. Czy jest to dobry kierunek w jakim podążamy? Czy może ludzkość skorzystałaby na podobnej blokadzie? W Zrozum natomiast autor stworzył postać, która jest leczona pewnym specyfikiem po ciężkim wypadku i uszkodzeniu mózgu. Ma ono formę monologu wewnętrznego bohatera, który obserwuje zmiany zachodzące w jego mózgu oraz postrzeganiu świata. Jest to dla mnie niezwykły przykład jak można w interesujący sposób przeanalizować ludzką psychikę i poszczególne stadia zrozumienia własnych procesów myślowych.

Historia twojego życia jest zbiorem bardzo dobrym, który mnie pozytywnie zaskoczył. Znajdziemy w nim ogromny przekrój tematów jakie porusza Chiang i z pewnością każdy odnajdzie w nim coś dla siebie. Po przeczytaniu tej książki odnoszę wrażenie, że autor nie stara się być futurologiem i przewidywać przyszłość. Chce za pomocą niekiedy prostych historii zwrócić uwagę na problemy współczesnego świata. Co ciekawe, wcale tak dużo nie brakuje, by Co ma cieszyć oczy. Reportaż stało się smutną rzeczywistością, jeśli już nią nie jest... Polecam!

Ocena: 5+/6 czytaj więcej

To jedna z tych książek, które na wieczne czasy zaległyby po środku moje kolejki do zakupu, gdyby nie ekranizacja. Ekranizacja, którą chce się obejrzeć, a która pewnie niedługo zniknie z kanałów filmowych na amen. Ekranizacji się nie obejrzy, jeśli chce się przeczytać książkę. Więc czytamy książkę. I to jest dobra książka. Zapraszam.

Babilończycy budują wieżę, aby dotknąć Boga. Inteligencja i świadomość pewnego mężczyzny rozwijają się gwałtownie po zażyciu eksperymentalnego leku. Wybitna matematyczka przeprowadza dowód niweczący dotychczasowe osiągnięcia matematyki. Język obcej cywilizacji zmienia sposób myślenia językoznawczyni. Badacze poszukują słowa umożliwiającego stworzenie człowieka. Świat, w którym aniołowie objawiają się ludziom. Na jednym z amerykańskich uniwersytetów planuje się wprowadzić obowiązkowy zabieg, uniemożliwiający widzenie urody innych ludzi.

To koncepty ośmiu bardzo zróżnicowanych opowiadań składających się na tom pt. Historia twojego życia. Łączy je niezwykłe ukierunkowane na człowieka jako jednostkę. Nawet jeśli Ted Chiang przedstawia problem ogólnospołeczny (jak w przypadku Co ma cieszyć oczy. Reportażu), to robi to przez pryzmat bardzo konkretnych osób, z bardzo konkretnymi charakterami i bardzo konkretnymi życiorysami. To nie jest fantastyka socjologiczna, fantastyka spod znaku Ursuli K. Le Guin. Co nie znaczy, że jest gorsza.

Jednak tak naprawdę pierwsze, co się rzuca w oczy, to różnorodność poruszanych tematów. Historia twojego życia to opowiadania mocno konceptualne, u podstaw każdego z nich leży mocny, świeży pomysł. Dwa nawet, gdyby nie ich ostateczny wydźwięk, można by uznać za fantasy. No właśnie. Ted Chiang ukazuje tutaj ogrom możliwości, jakie daje science fiction, nie poprzestając jednak wyłącznie na "ładnej wizji". Czasem są to pomysły wyraźnie autorskie, jak Dzielenie przez zera, czasem przekształcenia idei dość popularnych w gatunku, jak nadczłowiek w Zrozum, a czasem zaczerpnięcie z naszej olbrzymiej spuścizny kulturowej, jak historia biblijna w Wieży Babilonu czy mityczne stworzenia w Siedemdziesięciu dwóch literach. W tych ostatnich autor używa mocno fantastycznych (fantastycznych od fantasy) fabuł, by przekazać wnioski bardzo charakterystyczne właśnie dla science fiction. Są one de facto metaforą rozwoju naukowego i zmian w ludzkim sposobie postrzegania świata... Więc tak, to też jest science fiction.

Zrozum jest dywagacją na temat możliwości samopoznania przez człowieka, w Dzieleniu przez zero ważna jest reakcja głównej bohaterki na jej odkrycie. Zekranizowana tytułowa Historii twojego życia (film nosi tytuł Arrival, a po polsku, z niewiadomych przyczyn, Nowy początek) stara się podejść do spotkania z kosmitami w zupełnie inny sposób. To trochę kompromis pomiędzy dwoma teoriami dotyczącymi obcej inteligencji: tej, że będą dosyć do nas podobni, oraz tej, że będą tak różni, że nie zdołamy ich nigdy zrozumieć. Tutaj zderzamy się z językiem, który jest wyrazem zupełnie innego sposobu myślenia. I który to sposób pomaga bohaterce poradzić sobie z bardzo ludzkimi problemami. A całość jest niesamowicie ciekawa nie tylko pod względem psychologicznym, ale i filozoficznym. I niezaprzeczalnie stanowi najmocniejszy utwór w zbiorku. Równie łatwo wyróżnić najsłabszy, czyli Ewolucję ludzkiej nauki. To miniatura przyjmująca formę krótkiego artykułu i odniosłam wrażenie, że zbyt duży pomysł wciśnięto w zbyt małą formę. A pomysł dotyczy możliwości koegzystencji między ludźmi a stworzonymi przez nich postludźmi. Ciekawe, ale samo opowiadanko bardzo szybko wypada z głowy.

Przy Piekło to nieobecność Boga chciałabym się zatrzymać na moment, bo sprawiło mi nie lada problem. Jako osoba wierząca zawsze trochę inaczej podchodzę do prozy podejmującej problemy wiary, zwłaszcza, jeśli ujęte są one w tak niejednoznaczny sposób jak tutaj. Sam pomysł na świat z punktu widzenia chrześcijaństwa jest może idiotyczny, ale równocześnie dobrze ilustruje lęki człowieka mocno oddalonego od Boga, choć mającego potrzebę relacji z nich. Ukazuje też, jak ważna jest niepewność zbawienia. No i wreszcie Co ma cieszyć oczy. Reportaż. Jak sam tytuł wskazuje opowiadanie to przyjęło formę reportażu, złożonego z wypowiedzi różnych bohaterów. Jego tematem jest wprowadzenie obowiązkowej kaliognozji - zabiegu uniemożliwiającego "odczuwanie" urody innych ludzi - na jednym z amerykańskich uniwersytetów. Ted Chiang dzięki wybranej formie może przedstawić najróżniejsze punkty widzenia i konsekwencje tego zabiegu.

Wszystkie te historie są świetnie skonstruowane (w większości konstrukcja odgrywa istotną rolę) i napisane. To, że polecam Historię twojego życia wszystkim fanom science fiction, jest oczywiste. Ale myślę, że byłaby to również dobra pozycja, dla tych, którzy tej konwencji nie lubią lub nie mogą się do niej przekonać. Czytajcie. Po prostu. Bo to jej kwintesencja.

Ocena: 5/6 czytaj więcej