Likwidator’44

W ostatnim czasie trafiłem na kilka książek, których bohaterką była okupowana Warszawa. Jedną, a zrazem ostatnią z nich, którą udało mi się przeczytać była debiutancka powieść kryminalna zatytułowana „Likwidator’44” autorstwa Dominika Kozara. Jest to też kolejna pozycja, której wątek kryminalny jest tylko tłem do zawartych w niej wydarzeń obyczajowych. Przyznać należy, że Warszawa z czasów okupacji może posłużyć jako scena, doskonale nadająca się do umieszczenia na niej wielu barwnych postaci oraz zainscenizowania niezliczonej ilości dylematów moralnych i problemów społecznych. Autor w swej powieści stara się ukazać czytelnikowi właśnie takie zagadnienia, z którymi musieli zmierzyć się nie tylko mieszkańcy okupowanej przez hitlerowców stolicy, lecz także żołnierze Armii Krajowej, czekający na rozkaz przystąpienia do walki z niemieckim najeźdźcą.

W znajdującej się kilka dni przed wybuchem powstania Warszawie dochodzi do serii makabrycznych zabójstw miejscowych gestapowców. Seryjny zabójca na miejscu zbrodni pozostawia kartki z nazwiskami zamordowanych jak i przyszłych ofiar. Jedną z nich ma być szef gestapo Franz Molk. Oficer ten, w trosce o swoje życie i bezwzględny porządek w stolicy nakazuje podjęcie śledztwa w tej sprawie niemieckiemu funkcjonariuszowi Kripo Hansowi Schneiderowi. Ten stawia jednak warunek, aby zechciał podjąć się prowadzenia tej sprawy, do pomocy potrzebny jest mu przedwojenny komisarz warszawskiej policji Jan Wolak, który aktualnie znajduje się w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. W ten sposób od Polaka oddala się widmo rychłej śmierci, jednak nie wiadomo jak długo będzie świeciła nad nim ta szczęśliwa gwiazda. Autor konstruując fabułę tego kryminału wiąże ze sobą losy kilku obcych sobie mężczyzn, którzy dążąc do swoich celów, powodują splot wydarzeń, doprowadzających wielu potwornych zbrodni.

Jak wspomniałem, Dominik Kozar porusza w swej powieści wiele bardzo ważnych spraw, z którymi musieli borykać się ludzie, w tak trudnym okresie, jakim była druga wojna światowa. Jednym z takich tematów jest kolaboracja i dylematy moralne związane z tym zjawiskiem. Nie dotyczyły one jedynie osoby, która postanowiła współpracować z wrogiem. Jak wiadomo, armia podziemna, wielokrotnie wydawała na takie osoby wyroki śmierci i to egzekutorzy musieli poradzić sobie z problemem, czy wyrok taki został wydany w słusznej sprawie. To przecież ich sumienie było obciążone ludzkim życiem, którego pozbawiali swoje ofiary.
W okresie poprzedzającym wybuch powstania warszawskiego, wśród ludności cywilnej Warszawy, żołnierzy AK ale i wśród członków Tymczasowego Rządu w Londynie, było wielu zwolenników jak i przeciwników tego zrywu. Aspekty i skutki wywołania tego zbrojnego wystąpienia są omawiane do dziś. Autor ukazuje wśród swoich bohaterów zarazem zwolenników jak i przeciwników, jednak na szczęście nie decyduje się na ferowanie wyroków w tej sprawie.
Po mimo okupacji, życie w Warszawie toczyło się swoim torem. Mieszkańcy musieli przecież jakoś egzystować, co bardziej zaradni zajmowali się handlem. Byli jednak i tacy, którzy za każdy grosz gotowi byli wstąpić na drogę przestępstwa a co gorsze, handlowali nawet ludzkim życiem. W powieści autor pokazuje czytelnikowi warszawskie spelunki, pełne topiących w tanim alkoholu swoje problemy mężczyzn, warszawskie prostytutki, które wielokrotnie okrutny los zmusił do zajmowania się tym procederem. Warszawa jawi się jako miasto pozbawione nadziei na lepsze jutro, w którym najważniejszym jest problem związanym z przeżyciem kolejnego dnia. Po mimo tej beznadziei, wśród młodych ludzi panuje przekonanie na lepsze jutro, zawiązują się pierwsze miłości, wielu z nich poznaje smak seksu. Życie wielu sprowadza się do ogromnej miłości wobec ojczyzny i bezgranicznemu oddaniu idei podziemnej walki z okupantem. Środowisko konspiracyjne rekrutuje się z ludzi różnej kategorii, co także prowadzi do powstania wielu problemów i koleżeńskich zatargów a nawet do nieporozumień z ludnością cywilną, która w wielu przypadkach jest nieprzychylna samej konspiracji jak i idei powstania warszawskiego.

Wielokrotnie wspomniałem, że lubię książki o tematyce związanej z II wojną światową. Stają się one bliższe mojemu sercu jeśli fabuła związana jest z Warszawą z czasów okupacji. Jeżeli autor, który decyduje się na posłużenie się takim tematem, wywiązuje się ze swego literackiego obowiązku w poprawny sposób, a zarazem umie zainteresować mnie swoim pomysłem, wtedy jestem szczęśliwy do granic możliwości. Przyznam, że Dominik Kozar w umiejętny sposób oddał klimat tamtych czasów, choć nie udało mu się ustrzec od błędów. W trakcie lektury, odnosiłem niekiedy wrażenie, jakby wątki społeczne były zupełnie oderwane od elementu kryminalnego i nie za bardzo z nim współgrały. Bywało, że nie rozumiałem sensu tworzenia kolejnych bohaterów, którzy nie odgrywali w fabule praktycznie żadnej roli i pojawiali się jako postaci epizodyczne. Po mimo tego, uważam, że ta debiutancka powieść może podobać się czytelnikowi. Barwny wachlarz postaci, dobrze pomyślana i skonstruowana zagadka kryminalna dawały mi przyjemność z poznawania fabuły. Choć w pewnym momencie domyśliłem się rozwiązania, nie zmniejszyło to wcale moich chęci na poznanie zakończenia tej historii. Cieszy mnie fakt, że w dalszym ciągu są autorzy, którzy chcą zajmować się tak trudnym okresem historii Polski, a jeśli udaje im się to w stopniu całkowicie zadowalającym, to wychodzi to oczywiście z wielkim pożytkiem dla dwojga stron, czytelnika i autora.

Ocena: 4/6